حمل و نقل بار با چند وسیله
حمل و نقل ترکیبی به چه معناست؟
حمل و نقل بینالمللی که به جابه‌جایی کالا، مرسوله و مسافر از کشوری به کشور دیگر گفته میشود، با توجه به روش حمل و نقل، نوع وسیله نقلیه و مسیری که جهت حرکت و انتقال انتخاب میشود، به چهار مدل حمل و نقل بینالمللی زمینی، حمل و نقل بین المللی، حمل و نقل بینالمللی دریایی و حمل و نقل بینالمللی ترکیبی تقسیم میشود. از بین انواع تقسیمبندی‌ها، به صورت مختصر با حمل و نقل ترکیبی آشنا خواهیم شد.
حمل و نقل ترکیبی به چه معناست؟
حمل و نقل ترکیبی به وضعیتی گفته میشود که از بیش از یک نوع روش حمل و نقل، برای جابه‌جایی کالا و مرسوله از نقطه مبدا تا مقصد کمک گرفته شود. به نحوی که برای مثال حمل از نقطه مبدا به وسیله حمل و نقل زمینی و به کمک انواع کامیون و تریلی آغاز شود اما در نقطه جابه‌جایی و پیش از رسیدن به مقصد، مرسوله به کشتی منتقل گردد.
در حمل و نقل ترکیبی، همانگونه که از نام آن نیز به دست می‌آید، با ترکیبی از انواع روش‌های حمل و نقل مواجه هستیم. پس ممکن است که دو روش حمل و نقل با هم ترکیب شوند و یا از هر سه روش حمل و نقل استفاده شود.
همچنین ممکن است که بارگیری و تخلیه بیش از دو مرتبه انجام گیرد. اما آنچه که مهم است عبارت است از اینکه حداقل دو روش حمل و نقل در کنار یکدیگر به کار گرفته شود و انتقال مرسوله از مبدا تا مقصد، با یک نوع از وسایل نقلیه انجام نگیرد.
همچنین باید اشاره کنیم که برای مثال زمانی که مرسوله در حال انتقال با کشتی به کشور مقصد است و در یک کشور واسطه توقف کرده و مرسوله از کشتی اول به کشتی دوم جابه‌جا میشود، حمل و نقل ترکیبی محقق نشده است، بلکه انتقال مرسوله به روش دریایی اما با کشتی‌های متعدد را شاهد هستیم.
اما آنگاه که مرسوله پس از تخلیه به نوع دیگری از وسیله نقلیه منتقل گردد، برای مثال از کشتی به کامیون یا وسیله نقلیه ریلی منتقل شود، یا از وسایل نقلیه زمینی به هواپیما جابه‌جا گردد، با حمل و نقل ترکیبی سر و کار خواهیم داشت.
انواع حمل و نقل ترکیبی
حال که دانستیم که مقصود از حمل و نقل ترکیبی، استفاده از بیش از یک روش حمل و نقل برای انتقال مرسوله از نقطه مبدا تا مقصد است، باید ببینیم انواع روش‌های حمل و نقل ترکیبی که در سطح جهانی در حال استفاده است شامل چه مواردی است.
حمل و نقل ترکیبی می‌تواند یکی از وضعیت‌های ذیل را دنبال نماید:
- زمین-دریا-زمین: در اولین مدل از انواع روش‌های حمل و نقل ترکیبی، با استفاده همزمان از حمل و نقل دریایی و زمینی مواجه هستیم. این روش که اتفاقا مرسوم‌ترین حالت از حمل و نقل‌های ترکیبی است، شامل وضعیتی است که مرسوله از کشورهای محصور در خشکی، یعنی کشوری که به آب‌های آزاد دسترسی ندارد، به مقصد کشوری دیگر که باز هم محصور در خشکی است در حال انتقال است.
در این وضعیت یکی از گزینه‌هایی که فرستنده و گیرنده در اختیار دارد آن است که مرسوله را در خاک کشور مبدا و به کمک کشورهای واسطه تا نقطه بندری حمل نموده و در آن نقطه که خاک کشور ثالث واقع شده است، مرسوله را از وسیله نقلیه زمینی به وسیله نقلیه دریایی منتقل سازد.
سپس به کمک روش حمل دریایی مرسوله تا نقطه واسطه دوم حمل میشود که بندری در کشوری جز کشور مقصد خواهد بود و در نهایت در بند یاد شده مجددا مرسوله به وسیله نقلیه زمینی منتقل شده و به طریق زمینی تا مقصد نهایی فرستاده خواهد شد.
- هوا-جاده: یکی دیگر از انواع حمل و نقل‌های ترکیبی به استفاده همزمان از وسایل نقلیه زمینی و هوایی بازمی‌گردد. در این روش مرسوله میزانی از مسیر را به کمک هواپیما و میزانی را به کمک انواع تریلی و کامیون طی خواهد نمود.
دلیل استفاده از این روش می‌توان دسترسی نداشتن هر کدام از کشورهای مبدا و مقصد به فرودگاه‌های بینالمللی، گران بودن حمل هوایی بین المللی و یا هر علت دیگری باشد. آنچه که مهم است آن است که مقداری از مسیر به طریق هوایی و مقداری به طریق زمینی طی شده باشد.
- دریا-هوا: یکی دیگر از حالت‌های مرسوم در انتقال‌های ترکیبی بینالمللی، شامل وضعیتی است که از کشتی و هواپیما برای جابه‌جایی مرسوله استفاده میشود. در این روش مرسوله میزانی از مسیر را به کمک انواع هواپیما طی خواهد کرد لیکن پیش از ورود به خاک کشور مقصد، روش حمل و نقل به دریایی بدل شده و مرسوله از هواپیما به کشتی منتقل خواهد شد.
حمل و نقل بار با چند وسیله
دلایل استفاده از حمل و نقل ترکیبی
حمل و نقل ترکیبی که به استفاده همزمان از بیش از یک روش حمل و نقل برای انتقال و جابه‌جایی مرسولات از نقطه مبدا تا مقصد گفته میشود و دانستیم که می‌تواند از ترکیب کشتی و هواپیما، کشتی و انواع تریلی و یا انواع وسایل نقلیه زمینی و هواپیما تشکیل شود، در برخی از موارد به عنوان تنها گزینه موجود مورد استفاده قرار می‌گیرند و در برخی از موارد به عنوان گزینه مقرون به صرفه. هر کدام از این حالت‌ها را معرفی می‌کنیم.
گاه پیش می‌آید که حمل و نقل ترکیبی تنها گزینه در دسترس شناسایی میشود. این وضعیت در زمانی حادث میشود که کشور مبدا و مقصد، مسیر حرکتی مشترک ندارند. منظور از مسیر حرکتی مشترک اعم از است جاده‌های خشکی یا آب‌های آزاد و یا حتی پرواز مستقیم.
پس در این حالت هیچ جاده زمینی بینالمللی بین دو کشور کشیده نشده است، هر دو کشور به آب‌ها آزاد دسترسی ندارند و نیز فرودگاه‌های بینالمللی در هر دو کشور واقع نشده و یا توان بارگیری و تخلیه مرسوله ما در فرودگاه‌های بینالمللی این دو کشور وجود ندارد.
در این حالت‌ها، فرستنده و گیرنده و نیز متصدی حمل و نقل ناگزیر هستند که از حمل و نقل ترکیبی استفاده نمایند. پس با توجه به اینکه هر کدام از کشورهای گیرنده و فرستنده چه امکانات و قابلیت‌هایی را برخوردار باشند، یکی از انواع روش‌های حمل و نقل ترکیبی در پیش گرفته خواهد شد.
اما در مقابل وضعیتی را هم می‌توانیم انتظار داشته باشیم که کشورهای مبدا و مقصد از مسیر حرکتی مشترکی برخوردار باشند و در واقع امکان استفاده از یک روش حمل و نقل مشترک بین آن‌ها وجود داشته باشد، اما حمل و نقل مستقیم، بنا به دلایل مختلف، مقرون به صرفه نبوده و حمل و نقل ترکیبی هزینه نهایی کمتری به طرفین تحمیل نماید.
این وضعیت که به ویژه در حمل و نقل هوایی قابل تصور است، یعنی زمانی که تنها دسترسی مشترک دو کشور به طریق هوایی باشد، می‌تواند به استفاده از بیش از یک روش حمل و نقل تغییر کند و به کمک حمل و نقل ترکیبی، تحویل نهایی مرسوله را با هزینه کمتری انجام دهد.
پس استفاده از حمل و نقل ترکیبی ممکن است که گاهی تنها گزینه در دسترس باشد که در این صورت برای نیل به هدف یعنی تحویل مرسوله در نقطه مقصد، ناگزیر هستیم از آن استفاده نماییم و یا ممکن است که گزینه مقرون به صرفه اقتصادی باشد. در حالت دوم با وجود آن که می‌توانیم از یک روش حمل و نقل واحد استفاده نماییم، لیکن منافع اقتصادی ما حکم می‌کند که از ترکیب چند روش برای انتقال مرسوله از نقطه مبدا تا مقصد کمک بگیریم.
